Mae’n ddrwg gen i, mae’r cofnod hwn dim ond ar gael mewn English.
Gwir Annibyniaeth
Leanne Wood
Ni ddylai fod yn ddadleuol: y rhai gorau i wneud penderfyniadau ydy’r rhai sydd yn cael eu heffeithio’n uniongyrchol gan y penderfyniadau hynny.
Oni bai eich bod yn ystyried meinciau a neuaddau breintiedig San
Steffan a Whitehall fel eich cynefin wrth gwrs.
Wyneba pobl yng Nghymru nifer o broblemau a heriau na ellir eu datrys gan ein Senedd oherwydd ei phwerau cyfyngedig. Ni ellir eu datrys ychwaith gan San Steffan lle na all Cymru fyth bod yn flaenoriaeth.
Heb os, mae dod yn wlad annibynnol yn mynd i rymuso pobl Cymru. Ond tu hwnt i’r pennawd, mae’n bryd i ni fel cenedl ystyried beth fydd ei ystyr mewn gwirionedd.
Unwaith eto, roedd meddwl Raymond Williams ymhell o flaen ei amser gyda’i gysyniad o ‘wir annibyniaeth’. Mae’n agwedd sy’n
mynd lawer pellach na threfniadau cyfansoddiadol cenedlaethol yn unig.
Galwad am ryddid sy’n nodweddu eangfrydedd a’r hyder sydd gan bobl pan rymusir hwy yn wleidyddol ac yn economaidd i benderfynu ar gyfeiriad eu bywydau eu hunain.
Wedi cyfnod llawer rhy hir o wladwriaeth un blaid, mae’n bryd rhoi cyfle i weledigaeth am gydraddoldeb daearyddol ac economaidd a grymuso cymunedol. Bydd y sosialaeth ddatganoledig honno, wedi’i harwain gan y gymuned, yn newid llwyr o’r consensws neo-ryddfrydol ar lefel y Deyrnas Gyfunol.
Fel mudiad cenedlaethol, nid y nod yw dod â rhagor o bwerau i Gaerdydd. Os canolbwyntir weithgaredd economaidd a buddsoddiad cyhoeddus o amgylch traffordd yr M4 yn ne ddwyrain Cymru, byddwn yn efelychu’r wladwriaeth Brydeinig ar raddfa lai, ac yn esgeuluso cymunedau yn ac o amgylch y brifddinas hefyd.
Mae gennym y cyfle gael gwleidyddiaeth wahanol, gan sicrhau fod polisïau yn gweddu anghenion ein cymunedau. Yr hyn sydd ei angen yw annog pobl i ymgysylltu yn y broses o feddwl am sut y gallwn ddatrys ein problemau gyda’n gilydd ac i ysbrydoli pobl i gymryd rhan mewn mentrau lleol sy’n adeiladu gwytnwch eu cymunedau.
Yr hyn sydd ei angen yw rhaglen sy’n cyflwyno set o werthoedd ac
egwyddorion a syniadau polisi i rymuso a rhoi terfyn ar ein dibyniaeth economaidd.
Mae’r broses ar waith yn barod: wrth i ymgyrchwyr lwyddo argyhoeddi mwy a mwy o bobl i gytuno gyda’r egwyddor y dylai penderfyniadau sydd yn effeithio ar Gymru gael eu gwneud yng Nghymru.
Mae gwir annibyniaeth Raymond o fewn ein cyrraedd, a’r ddadl ddwys am y cynllun i’n cael i ben y daith ar y gweill.
Y Lle Gorau i Dyfu Lan
MIRAIN OWEN
Breuddwydiaf am newid. Newid angenrheidiol er mwyn gwneud Cymru yn wlad, yn wlad hapus. Yn wlad rydd, yn lle i feddyliau ifanc gael datblygu a gwella eu hunain, lle gall pobl o bob oed gael byw yn hapus a lle y cynorthwya cymunedau drwy gefnogi y mwyaf bregus yn ein cymdeithas. Gwlad economaidd lewyrchus drwy gydweithio a’r adnoddau naturiol. Yn wlad, lle mae pobl yn ymfalchïo i fod yn Gymry. Dyna all Cymru fod.
Rhannaf weledigaeth Cymdeithas yr Iaith Gymraeg ar gyfer Cymru, sef Cymru rydd, Cymru werdd, Cymru Gymraeg.
Golyga “Cymru Rydd” fwy nag annibyniaeth. Golyga fyw mewn stad o ryddid. Rhyddid ar bob lefel, i fodoli yn y ffordd sydd ei heisiau arnom ni. Nid cystadleuaeth ydyw, nid ras i weld pa wlad yw’r orau, ond cyfle i fanteisio ar yr hyn sy’n iawn i Gymru, yr hyn all rymuso pobl Cymru, a’r hyn all alluogi cymunedau goddefol lle mae lle i bawb, ac yn fwy na hynny, lle rhoddir croeso i bawb. Ond wrth gwrs, ni ellir sicrhau hyn heb seiliau cadarn gwladwriaeth annibynnol Cymru, lle gwneir penderfyniadau am Gymru ac am y Cymry yng Nghymru gan Gymry. Lle nad anfonir milwyr Cymreig i ladd neu farw mewn rhyfeloedd ymerodraethol dibwynt fyth eto.
Yr ail weledigaeth yw Cymru Werdd. Cymru all sefyll ar ei dwy droed ei hun drwy gydweithio gyda natur, drwy ddefnyddio dulliau creu a harneisio egni naturiol y ddaear, yr haul, y môr a’r gwynt. Gwlad lle gall pobl wneud bywoliaeth drwy fyw gyda’r ddaear a nid arni. Gwlad lle mae modd cynnal bywyd gwyllt a byd natur sy’n cyd-fynd gydag anghenion cyfoes dynoliaeth. Gwlad o ailgylchu, cynaladwyedd, lle y gallwn ymfalchïo yn ein cymdogaethau a’n cynefinoedd unigryw.
Craidd ein gwahaniaeth yw ein hiaith. Hoffwn fyw mewn gwlad lle gall y Gymraeg fyw a ffynnu. Nid fel ystadegau ar siaradwyr mewn adroddiadau meithion, ond iaith fyw ein cymdeithas. Gwlad sy’n galluogi pob person mewn addysg Gymraeg i gipio’r iaith, ei chadw hi ac i ymfalchïo ynddi. Gwlad sydd yn darparu ysgolion cynradd ac uwchradd Cymraeg i bob plentyn. Gwlad lle mae gwersi Cymraeg am ddim i bawb. Cred Cymdeithas yr Iaith yn uchelgais ‘Mwy na Miliwn’. Yr uchelgais obeithiol a chadarnhaol bod angen miliwn o siaradwyr Cymraeg fel isafswm. Credaf fod Cymru llwyr Gymraeg a Chymreig yn bosib. Mae’r Gymraeg yn eiddo i bawb. Perchnogwn hi a’i rhannu.
Nid iaith yn unig yw iaith, wrth gwrs. Daw diwylliant yn ei sgîl, o sesiynau gwerin at farddoniaeth, o ddawnsio at ganu, o deisennau cri a bara lawr at eisteddfodau. Ein diwylliant ni, ein halawon ni, a’n canu ni. Nid o achos ein bod yn well nag unrhyw wlad neu genedl arall, ond oherwydd ein bod yn wahanol ac mae angen holl liwiau’r enfys ar y byd i bawb gael ei werthfawrogi. Nid byd du a gwyn, ond byd amryliw a Chymru a’r Gymraeg yno yn gyfartal â gwledydd a chenhedloedd y byd.
Dim ond drwy arddel a mwynhau ein hiaith y daw ei thwf. Ni all pwyllgora ennill iaith i lawer, a ni all strategaethau gweinyddol o lywodraethau canolog sicrhau ei dyfodol ychwaith. Daw yfory ein hiaith drwy ei siarad, drwy chwarae ynddi, canu ynddi, caru ynddi, ennill a cholli ynddi. Ac felly gwerthfawrogwn waith y rhai fu’n flaengar ar hyd y blynyddoedd yn hyrwyddo diwylliant cyfoes; y rhai a fu’n ymladd dros yr hawliau a gymerwn ni yn ganiataol erbyn hyn; a’r rhai hynny sy’n gweithio yn y dirgel, yn aml yn ddiddiolch yn ein cymunedau yn sicrhau fod y Gymraeg ar gael i bawb drwy bapurau bro, gigs, clybiau chwaraeon a thimau cenedlaethol!
Ceir elfen o chwithdod ymysg pobl Cymru weithiau am ein hunaniaeth a’n traddodiadau. Rhyw embaras nad ydyw ein hiaith yn cŵl fel iaith yr Amerig, nad yw ein dawnsio a’n clocsio am ei gwneud hi ar TikTok, ac nad yw ein diwylliannau traddodiadol yn haeddu eu lle tu hwnt i faes Eisteddfod. Profais hyn oll, fe’i gwelaf yn feunyddiol mewn dinas sydd yn gartref imi, lle y dywed rhai ar goedd nad oes angen siarad Cymraeg ragor gan nad yw’r athro wrth law, gan fychanu ein hiaith a’r rhai sydd am ei harddel. Bum yng Ngŵyl Werin y Fleadh yn Iwerddon, ac yno gwelais yr hyder oedd gan bobl o bob oedran yn eu diwylliannau a’r pethau unigryw a gwahanol sydd gan y Gwyddelod. Yr hwyl a’r chwerthin yn eu grymuso heb unrhyw fwriad ond mwynhau.
Ym mwynhad Cymraeg a Chymreig i’r Cymry mae dyfodol ein hiaith.
Nid breuddwyd yw Cymru Rydd, Cymru Werdd, Cymru Gymraeg. Cynhyrfwn y dyfroedd! Mynnwn hi!
Gallai Cymru annibynnol fuddsoddi biliynau’n fwy mewn gwasanaethau cyhoeddus – adroddiad
Gallai Cymru annibynnol fforddio buddsoddi £3 biliwn ychwanegol y flwyddyn mewn gwasanaethau cyhoeddus, megis gofal plant a thrafnidiaeth gyhoeddus am ddim i bawb, yn ôl adroddiad newydd Melin Drafod.
Fe ddaw’r papur trafod i’r casgliad bod “dadl gredadwy y byddai Cymru’n wynebu diffyg … fyddai’n [ei] gwneud yr un mor alluog â’r rhan helaeth o wledydd Ewrop i fod yn annibynnol.”
Dadleua ymchwil Melin Drafod y byddai’n ddarbodus i wella sefyllfa gyllidol Cymru o ryw 6-7% o GDP dros gyfnod o flynyddoedd drwy newidiadau polisi gan gynnwys:
- cynyddu lefelau refeniw treth i gyfartaledd Ewrop, drwy ddiwygiadau treth, dad-droseddoli cyffuriau a threth ar landlordiaid;
- newid y berthynas â gwaith a chynyddu canran y boblogaeth sydd o oedran gweithio, gan gynnwys drwy lacio rheolau mewnfudo;
- lleihau gwariant ar amddiffyn i’r un lefel ag Iwerddon;
- cyflawni arbedion drwy greu un gwasanaeth argyfwng integredig, llai o gynghorau sir a lleihau’n sylweddol canran y boblogaeth a garcherir.
Mae’n awgrymu, pe bai negodi gyda gweddill y Deyrnas Gyfunol yn dilyn cynseiliau rhyngwladol a chafodd ei newidiadau polisi eu cyflwyno, y byddai gan Gymru oddeutu £3 biliwn y flwyddyn yn ychwanegol i fuddsoddi.
Mae’r felin drafod yn cynnig y gallai’r arian fynd i mewn i brosiectau megis gofal plant i bawb yn rhad ac am ddim a dad-garboneiddio’r systemau trafnidiaeth, ynni a thai.
Meddai Talat Chaudhri, Cadeirydd Melin Drafod, y grŵp polisi sy’n craffu ar oblygiadau Cymru yn dod yn genedl annibynnol:
“Gobeithio y bydd papur hwn yn ysgogi trafodaeth polisi fanylach byth am y llwybr tuag at sefydlu Cymru fel gwladwriaeth annibynnol, lwyddiannus a blaengar. Caiff ei dweud yn aml mai sefyllfa gyllidol Cymru yw un o’r rhwystrau mwyaf wrth i fudiadau geisio argyhoeddi’r cyhoedd am yr achos dros annibyniaeth i Gymru. Mae’r papur rydyn ni’n cyhoeddi heddiw yn dangos nid yn unig bod dadl gref y gallai Cymru fforddio annibyniaeth, ond bod cyfle i greu cymdeithas newydd. Cymdeithas newydd fydd yn llawer tecach, gwyrddach a heddychlon na system economaidd ffaeledig a chwbl annheg y Deyrnas Gyfunol.”
Mae papur trafod Melin Drafod yn ffrwyth ymgynghori gydag ystod eang o arbenigwyr.
Dywedodd Tegid Roberts Sylfaenydd Banc Cambria, Cadarn a Chyfarwyddwr Stiwdio Quantum Soup:
“Mae’r papur hwn nid yn unig yn grynodeb ardderchog o’r gwaith sydd wedi’i wneud hyd yma ar gyllid Cymru, ond hefyd yn fan cychwyn ar gyfer trafodaeth lawer ehangach am yr hyn y dylai cymdeithas ac economi Cymru fod. Mae gan y drafodaeth ehangach honno’r fantais o wrthod uniongrededd San Steffan a dechrau o’r newydd. Gall ystyried banc canolog i Gymru ac arian cyfred a gall hefyd ddechrau â llechen lân wrth ystyried y system les a’n system dreth hefyd. Ar hyn o bryd dylen ni ystyried pob opsiwn gyda golwg ar greu economi sy’n rhoi anghenion cymdeithas Cymru yn gyntaf, yn hytrach na’r ffordd arall rownd.”
Ychwanegodd Mark Hooper, Sylfaenydd IndyCube a Banc Cambria:
“Mae’r papur hwn, i mi, yn gychwyn sgwrs bwysig. Mae angen dadl ddofn a heriol ar Gymru ynghylch y math o gymdeithas sydd ei hangen arnom, a’r math o wladwriaeth sydd ei hangen felly. Mae’r economi y mae angen inni ei chreu angen ei hadeiladu ar sail yr atebion i’r cwestiynau hynny.
“Mae hwn yn gyfnod hynod gyffrous a bywiog i ni, wrth i ni adeiladu Cymru newydd; gadewch i ni osgoi cael ein cyfyngu yn ein ffordd o feddwl gyda’r pethau rydyn ni’n gwybod nad ydyn nhw’n gweithio. Rhaid i’r mudiad annibyniaeth alluogi’r sgyrsiau pwysig a diffiniol hyn nawr.”
Uwchgynhadledd Fawr Annibyniaeth
Rydyn ni wedi gwerthu’r holl docynnau ar gyfer y digwyddiad hwn – am ragor o wybodaeth cysylltwch â post@melindrafod.cymru.
Uwchgynhadledd annibyniaeth i gael ei chynnal yn Abertawe
Mae mudiadau sy’n ymgyrchu dros annibyniaeth i Gymru wedi dod ynghyd er mwyn cynnal uwchgynhadledd yn Abertawe fis nesaf (28 Ionawr 2023).
Dywed y trefnwyr o’r grŵp polisi Melin Drafod y bydd y digwyddiad yn gyfle i ymgyrchwyr dod ynghyd i drafod sut y daw Cymru yn annibynnol.
Daw hyn ar yr un pryd â rhagor o drafodaethau am uno ynys Iwerddon ac arolygon barn diweddar i gyd yn yr Alban yn dangos cefnogaeth y mwyafrif i annibyniaeth.
Mae dyfarniad goruchaf lys y Deyrnas Gyfunol yn gwrthod pleidlais ar annibyniaeth yn codi cwestiynau am sut y bydd pobl Cymru yn cael dweud eu dweud yn ogystal.
Ymysg y siaradwyr yn yr uwchgynhadledd yn Abertawe bydd Arweinydd Arweinydd Plaid Werdd Cymru Anthony Slaughter, Arweinydd Plaid Cymru Adam Price AS, Cyng. Rachel Garrick o Lafur dros Annibyniaeth, Sam Coates ar ran Undod, Gwern Evans o YesCymru, Aelod o’r Senedd Luke Fletcher, Joseph Gnagbo, Mirain Owen o Gymdeithas yr Iaith ac Amanda Burgauer o’r Common Weal.
Dywedodd Talat Chaudhri, Cadeirydd y grŵp polisi Melin Drafod:
“Rydym yn dod at ein gilydd achos bod angen i Gymru drafod ei strategaeth ar gyfer dod yn wlad annibynnol. Nid oes amser i golli – gyda’r Deyrnas Gyfunol yn prysur ddadfeilio, mae’n rhaid i Gymru fod yn barod am ei dyfodol fel gwlad annibynnol flaengar.
“Mae annibyniaeth i Gymru o fewn ein cyrraedd, ond mae angen cynllun arnon ni i ddefnyddio pwerau annibyniaeth i gyd-greu cymdeithas deg, werdd a flaengar. Os ydyn ni’n cael y cynllun yn iawn, gallwn ni fod yn enghraifft i weddill y byd.
“Allwn ni ddim dibynnu ar eraill i lunio ein tynged i ni: mae angen i ni, dinasyddion cyffredin Cymru, gymryd yr awenau ein hunain.”
Cynhelir yr uwchgynhadledd annibyniaeth ar ddydd Sadwrn 28 Ionawr yn Neuadd Brangwyn yn Abertawe. Mae rhagor o wybodaeth ar gael drwy glicio yma.
Dychmygu Cymru Annibynnol
Recordiad o drafodaeth a gynhaliwyd yng Nghaerdydd ar 30ain Medi 2022 rhwng Leanne Wood, Eric Ngalle Charles, Mirain Owen, Tessa Marshall ac Elin Hywel.
Annibyn-iaith? y Gymraeg yn y Gymru annibynnol
Recordiad o drafodaeth a gynhaliwyd yn yr Eisteddfod Genedlaethol gyda’r Athro Emyr Lewis, Llinos Anwyl (Cymdeithas), Elfed Williams (YesCymru), Menna Machreth, Talat Chaudhri (Melin Drafod) a Alun Davies AS (Llafur Cymru).
Mudiadau annibyniaeth yn galw am yr hawl i Gymru gynnal refferendwm
Mae mudiadau sy’n ymgyrchu dros annibyniaeth, gan gynnwys y Blaid Werdd a Phlaid Cymru, wedi uno i alw am yr hawl i Senedd Cymru gynnal refferendwm ar annibyniaeth i Gymru.
Mewn llythyr agored at y Comisiwn Cyfansoddiadol a sefydlwyd gan Lywodraeth Cymru, mae mudiadau a phleidiau gan gynnwys YesCymru, Cymdeithas yr Iaith, Plaid Cymru, Plaid Werdd Cymru, Undod a Llafur dros Annibyniaeth yn galw am yr hawl ddilyffethair i Senedd Cymru gynnal pleidlais gyhoeddus ar y cwestiwn.
[Darllenwch y llythyr llawn yma]
Dywed y llythyr: “Ysgrifennwn ar y cyd er mwyn tanlinellu un egwyddor benodol sydd gennym yn gyffredin: hawl sylfaenol pobl Cymru i benderfynu eu statws cyfansoddiadol eu hunain.
“Yn nhermau gwaith eich Comisiwn, galwn felly am yr hawl i Gymru, drwy ei Senedd etholedig, benderfynu a ddylai fod yn wlad annibynnol ai peidio, a hynny heb ymyrraeth gan San Steffan.”
Mae’r mudiadau yn rhybuddio bod angen proses eglur oherwydd yr ansicrwydd a welir mewn gwledydd fel Catalwnia a’r Alban. Parha’r llythyr:
“Dylai fod proses a mecanwaith eglur a fydd yn caniatáu i Gymru gynnal refferendwm ar annibyniaeth. Dylai amseriad a manylion cysylltiedig y bleidlais honno fod yn faterion i bobl Cymru a’u Senedd benderfynu arnyn nhw, nid San Steffan.”
Cydlynwyd y llythyr gan Melin Drafod a dywedodd Talat Chaudhri, Cadeirydd y mudiad:
“Mae angen i Gomisiwn Llywodraeth Cymru ddangos ei fod yn ystyried annibyniaeth o ddifrif. Mae angen i’r aelodau osod allan cynllun ymarferol i alluogi pobl Cymru i wneud y dewis eu hunain. Ar hyn o bryd, hyd yn oed i ofyn y cwestiwn, mae ar fympwy y llywodraeth yn Llundain. Mae angen i hynny newid fan lleiaf.”
Mae ymgynghoriad cyhoeddus mae’r Comisiwn yn ei gynnal yn cau ar 31ain Awst.
Traddodiadau cymunedol yn fanteisiol wrth i Gymru fynd yn annibynnol – Dafydd Iwan
Yn ysgrifennu mewn llyfr newydd a gyhoeddir yn yr Eisteddfod Genedlaethol, honna Dafydd Iwan y bydd traddodiadau cymunedol Cymru yn fantais fawr pan enilla’r wlad ei hannibyniaeth.
Gwneir y sylwadau gan y cerddor ac ymgyrchydd chwedlonol mewn casgliad o erthyglau, o’r enw ‘Dychmygu Cymru Annibynnol’.
Cyhoeddir gan Melin Drafod – grŵp polisi sy’n dweud ei bod yn llunio agenda flaengar ar gyfer Cymru annibynnol – bydd y llyfr ar werth am y tro cyntaf yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn Nhregaron fis nesaf.
Ymysg y bobl eraill sydd wedi cyfrannu at y cyhoeddiad mae’r sylwebydd rygbi Eddie Butler, cyn-arweinydd Plaid Cymru Leanne Wood, yr awdur Mike Parker a’r ymgyrchydd hawliau plant Mercy Shibemba.
Yn ei gyfraniad, meddai Dafydd Iwan:
“[Mae] gennym gryfderau yn ein traddodiadau fel Cymry y mae angen i’w cadw a’u datblygu wrth inni gynllunio’r Gymru Newydd. Ac un o’r cryfderau hynny yw grym y gymuned leol, a’i photensial i greu ac i gynnal diwylliant ac economi gref a chynaliadwy. Mae’r hyn sy’n digwydd yn prynu tafarnau cymunedol ar hyn o bryd yn enghraifft odidog o’r hyn sydd gennyf dan sylw.
“Efallai nad ydym yn llawn werthfawrogi’r ffaith fod y traddodiad gwirfoddol mor gryf yn ein ffordd ni o fyw … edrychwn ar ein traddodiad corau meibion a bandiau pres er enghraifft. Ac y mae llawer canwr sydd wedi cyrraedd uchelfannau’r byd canu proffesiynol yn barod iawn i dalu teyrnged i’r traddodiad eisteddfodol lleol fel lle y gosodwyd y seiliau i’w gyrfa.”
Wrth siarad am y rhesymau pam eu bod wedi rhyddhau’r llyfr, dywedodd Talat Chaudhri, Cadeirydd Melin Drafod:
“Y brif neges yr hoffem ni i bobl gymryd o’r llyfr hwn yw dechrau dychmygu: dychmygu’r hyn y gallwn ni fod. Nawr yw’r amser inni drin a thrafod yr hyn sy’n bosib yn rhydd o hen strwythurau San Steffan, yn rhydd yn y Gymru newydd”.
“Hoffem ddiolch i’r holl gyfranwyr am eu herthyglau, a mawr gobeithio y byddan nhw’n ysbrydoli pobl eraill. Nawr yw’r amser i baratoi am annibyniaeth ac i fynd i’r afael â’r cwestiynau sy’n ein hwynebu fel cenedl oherwydd y gefnogaeth gynyddol iddi.”